Në “Klubin e 150 Milion Dollarëve”, arti bëhet simbol i pushtetit, një investim dhe një trofe personal, me çmime që vazhdojnë të rriten ndjeshëm.
Diku atje jashtë – sigurisht larg jetës sonë të përditshme – ekziston një botë e vogël dhe e përzgjedhur në të cilën pikturat nuk varen vetëm në mure, por funksionojnë si trofe globale, instrumente prestigji dhe asete financiare, vlera e të cilave rritet më shpejt se tregu i aksioneve.
Kjo botë shpesh quhet nga ekspertët si “klubi i 150 milionë dollarëve”, një përshkrim i shkurtër për kryeveprat e pakta të Artit që kanë thyer çmime rekord – domethënë, janë shitur për mbi 150 milionë dollarë – duke u zhvendosur kështu në një stratosferë ku vetëm një grup i zgjedhur miliarderësh mund të hyjë për t’i kërkuar ato.
Sigurisht, sa më sipër nuk është një lajm tronditës, pasi blerja e artit ka qenë gjithmonë një çështje e elitës. Megjithatë, sot, blerja e një pikture është bërë një sport për elitën, me kosto që rriten në mënyrë marramendëse dhe pa pushim. Sigurisht, pas çdo kulmi të ri ankandi nuk është vetëm një kryevepër, por edhe një histori – dikur një gjueti thesari – prestigji kombëtar, rivalitetesh personale dhe skandale të vogla. Më poshtë janë pesë veprat më emblematike të artit që i përkasin Klubit 150 Milion Dollarësh, duke thyer barrierën prej 150 milionë dollarësh secila, dhe historitë e atyre njerëzve të vendosur dhe jashtëzakonisht të pasur që i morën ato.
Lakuriqësia e shtrirë e Modigliani është një pikturë që mishëron sensualitetin, epshin dhe modernitetin. Kur u shfaq për herë të parë në vitin 1917 në Paris në ekspozitën personale të Modigliani-t, u konsiderua “e turpshme”, duke bërë që policia të ndërhynte për të ndaluar shfaqjen e veprës. Një shekull më vonë, vepra u rishfaq jo si një provokim publik, por si një simbol i pasurisë kur miliarderi i Shangait Liu Yiqian e bleu atë në Christie’s për më shumë se 170 milionë dollarë, duke e vendosur atë në krye të veprave të artit më të shtrenjta në botë. Çuditërisht, Liu ishte një ish-shofer taksie autodidakt përpara se të bëhej një nga investitorët më të fuqishëm të Kinës. Së bashku me gruan e tij Wang Wei, ai ndërtoi Muzeun e Gjatë në Shangai, ku tani ndodhet vepra “Nudo e Shtrirë” – një deklaratë kulturore rreth ndikimit në rritje të Kinës në botën e artit. Modigliani, i cili vdiq i varfër në moshën 35 vjeç, mezi mund ta imagjinonte se kanavaca e tij dikur “e pahijshme” do të bëhej xhevahiri i ekonomisë globale të artit.
Kur Christie’s ofroi Versionin O—veprën e fundit dhe më të përpunuar në serinë e famshme të Picasso-s “Gratë e Algjerit”—bota e artit e dinte tashmë se një betejë po vinte. Ajo që nuk prisnin ishte një luftë ofertash aq intensive sa do ta çonte çmimin në 180 milionë dollarë, çmimi më i lartë i paguar ndonjëherë për një pikturë në ankand deri në atë pikë. Blerësi, që më vonë u zbulua se ishte ish-Kryeministri i Katarit Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani, nuk ishte i panjohur me diplomacinë kulturore. Katari kishte shpenzuar tashmë miliarda për blerje arti, duke kërkuar të vendosej në hartë si kryeqyteti kulturor i botës.
Piktura e Pikasos, një homazh për veprën e Delacroix të shekullit të 19-të, por e përthyer përmes kubizmit, simbolizon si dialogun midis Lindjes dhe Perëndimit, ashtu edhe rivalitetin e thellë midis kombeve që kërkojnë të sigurojnë pushtet artistik. Artisti e pikturoi serinë pas vdekjes së Matisse, pjesërisht si një homazh dhe pjesërisht si një pohim të dominimit të tij krijues. Sot, Versioni O qëndron si një nga deklaratat e tij më të çmuara.
Piktura Shot Sage Blue Marilyn e Warhol nuk është thjesht një portret – është një ikonë kulturore, një monument si për kultin e famës ashtu edhe për brishtësinë pas shikimit publik. E krijuar dy vjet pas vdekjes së Marilyn Monroe, Warhol përdori të njëjtën teknikë fotografike nga filmi Niagara që frymëzoi serigrafitë e tij më të famshme. “Shot” në titull i referohet një incidenti famëkeq në The Factory, kur një artist performues qëlloi me armë një pirg kanavacë që paraqiste Marilyn. Gati 60 vjet më vonë, piktura tronditi tregun kur u shit për 195 milionë dollarë, duke e bërë atë veprën e artit më të shtrenjtë të shekullit të 20-të të shitur ndonjëherë në ankand. Kështu, Warhol arriti pas vdekjes së tij pikërisht atë që kishte parashikuar, famën që i mbijetoi jetës dhe u bë para.
Edhe pse portretet e arta të Klimt-it janë kërkuar prej kohësh, Portreti i Elisabeth Lederer duket se bie në sy. E pikturuar diku gjatë fundit të Perandorisë Austro-Hungareze, vepra përshkruan vajzën e një familjeje të shquar vjeneze, trupin e saj të gjatë dhe elegant të rrethuar nga aura e botës tjetër që karakterizonte stilin e Klimt-it në vitet e tij të mëvonshme. Kur piktura u shfaq në Sotheby’s, vlerësuesit parashikuan një çmim të lartë, por sigurisht që nuk e parashikuan se çfarë do të vinte. Ankandi zgjati rreth 20 minuta, me një ofertë fillestare prej 130 milionë dollarësh. Pak më pas, piktura u shit për 236.4 milionë dollarë, duke thyer rekordin e ankandit për artistin vjenez të shekullit të 20-të dhe duke e bërë veprën pikturën më të shtrenjtë të shitur ndonjëherë në Sotheby’s dhe veprën më të shtrenjtë të artit modern të shitur ndonjëherë në ankand.
Asnjë vepër arti nuk e ka magjepsur botën, apo e ka ndarë atë, më shumë se Salvator Mundi. U zbulua në vitin 2005 gjatë një shitjeje të vogël pasurie në Luiziana, sipërfaqja e saj e çarë dhe e zbardhur. Pas një dekade restaurimi dhe studimi, doli në pah një konsensus se ishte një vepër autentike nga Leonardo da Vinci, që prej kohësh mendohej se ishte humbur. Që nga ajo kohë, trajektorja e pikturës u bë një thriller: u ble për mijëra, pastaj miliona, pastaj dhjetëra milionë, përpara se të shitej më në fund për një shumë të pabesueshme prej 450.3 milionë dollarësh në vitin 2017. Blerësi, që më vonë u zbulua se ishte Princi i Kurorës i Arabisë Saudite Mohammed bin Salman, thuhet se kishte ndërmend ta përdorte atë për planet e gjera të zhvillimit kulturor të mbretërisë së tij.
Disa e shohin pikturën si një simbol të ambicies kombëtare, të tjerë si një emblemë të pasurisë së tepërt. Qoftë një kryevepër apo “piktura më kontroverse në botë”, Salvator Mundi është bërë padyshim vepra e artit më e shtrenjtë e shitur ndonjëherë.
Klubi i 150 Milionë Dollarëve
Klubi i 150 milionë dollarëve nuk është një institucion zyrtar, por një prag – një vijë që kalohet vetëm nga veprat e artit që bëhen ngjarje globale. Këto vepra nuk janë më thjesht pronë, por pretendohen dhe endura në identitetin e kombeve dhe familjeve. Pra, ndërsa pasuria vazhdon të përqendrohet në krye dhe kryeveprat mbeten të rralla, lista do të vazhdojë të rritet. Pyetja tani nuk është nëse një pikturë tjetër do ta thyejë rekordin e radhës, por sa lart mund të shkojë tavani dhe sa do të jetë i gatshëm të paguajë dikush për ta thyer atë
